سیاه دانه گیاهی یک ساله ، گلدار و بومی جنوب غرب آسیا است. در ایران این گیاه به ویژه در اراک و اصفهان به فراوانی می روید. سیاه دانه از قدیم تا امروزه به شکل های گوناگون ازجمله عصاره، روغن، دانه و… به عنوان نوعی داروی گیاهی برای کمک به درمان برخی بیماریها در طب سنتی کاربرد داشته و دارد.با ما همراه باشید بیشتر با سیاه دانه و خواص آن آشنا شویم.
سیاه دانه چیست؟
سیاه دانه طعمی تلخ دارد و به عنوان ادویه در مواد غذایی به خصوص ترشیجات استفاده می شود.نام های دیگر سیاه دانه، سیاه تخمه، سرنیچ سیاه، سنوخ سیاه، کمون اسود، شونیز، شونوز و کمون هندی است.
مواد مغذی سیاه دانه
سیاه دانه از اسید های آمینه، پروتئین ها ، کربوهیدرات ها ، روغنهای فرار و غیرفرار، آلکالوئیدها ، ساپونین و فیبر تشکیل شده است. کربوهیدرات موجود در سیاه دانه عبارتاند از: مونوساکارید آرابینوز، گلوکز، رامنوز و زایلوز. همچنین سیاه دانه محتوی کلسیم، آهن، پتاسیم و سدیم است. ازجایی که بیشتر افراد از مقادیر بسیار اندک روغن سیاه دانه یا مکملهای حاوی عصارهی روغنی آن استفاده میکنند، معمولا مقدار اندکی مواد مغذی از این طریق دریافت میکنند.
خاصیت های سیاه دانه
مواد معدنی و ویتامین های موجود در سیاه دانه در درمان دیابت، سل، بیماری های قلبی و عروقی، کم خونی و میگرن مفید است.سیاه دانه آهن و پتاسیم فراوانی دارد و علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن، باعث رفع مسمومیت خونی و یبوست می شود. سیاه دانه دارای خواص بسیار زیادی از جمله در درمان سرطان ها ، درمان زخم معده ، نابودی سموم در کبد و نیز تنظیم سیستم گوارش بدن دارد. درمانگران صب سنتی بر این باورند سیاه دانه جویده شده و ترکیب شده با بزاق دهان موجب درمان زگیل می شود. استفاده از بخور سیاه دانه در فصل پائیز در افراد مبتلا به سینوزیت هفته ای یکبار برای جلوگیری از تشدید سینوزیت آن ها کمک بسیاری خواهد کرد. خانم های سرد مزاجی که شیر آن ها کم است می توانند با مصرف روزانه مقداری از سیاه دانه به مرور شاهد بیشتر شدن شیر آن ها شود.نتایج برخی تحقیقات نشان داده مصرف عصاره سیاه دانه 2 بار در روز بهمدت 8 هفته برای کاهش فشار خون مفید بوده است.
سایر خواص احتمالی سیاه دانه
- درمان مشکلات گوارشی مانند گاز و اسهال
- بهبود سرفه
- درمان برونشیت
- کاهش علائم آنفلوآنزا و احتقان
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- پیشگیری از سرطان
- پیشگیری از بارداری
- کاهش اختلالات قاعدگی
- افزایش شیر مادر
- کاهش علائم روماتیسم
- تسکین سر درد
- برای بیماری های پوستی و لک مفید می باشد.
- موجب افزایش شیر مادران شیرده می شود.
- برای افرادی که وقت زایمانشان فرا رسیده مفید بوده و باعث تسکین درد زایمان و مقاومت در برابر آن می شود.
- از ابتلا به سرطان و یا بیماری های مزمن به دلیل مدت زمان زیادی که خاصیت آن در بدن می ماند جلوگیری می کند.
- باعث از بین رفتن افسردگی و برای افرادی که طبع گرمی دارند انرژی زا می باشد.
- باعث کاهش عوارض داروهای شیمیایی که بر کلیه ها می شود.
- باعث افزایش طبیعی میل جنسی در افراد می شود.
- افزایش تعداد اسپرم در افراد کمبود اسپرم شده و به درمان ناباروری کمک می کند.
- باعث درمان اضطراب و تپش های قلب تنظیم ضربان قلب می شود.
- برای درمان حساسیت و آسم مفید می باشد.
- برای درمان ریزش مو و مشکلات پوستی نیز مفید است.
مضرات احتمالی سیاه دانه
مصرف زیاد سیاه دانه برای زنان باردار و مادران شیرده توصیه نمی شود، سیاه دانه باعث کند شدن یا توقف انقباضات رحمی می شود. سیاه دانه می تواند باعث کند شدن لخته شدن خون شود به همین دلیل با داروهای ضد انعقاد خون تداخل دارد و مصرف همزمان آن ها خطر کبودی و خونریزی را افزایش می دهد. مصرف سیاه دانه ممکن است قند خون را کاهش دهد به همین دلیل با داروهای ضد دیابت تداخل دارد و مصرف همزمان آن ها خطر افت شدید خون را افزایش می دهد.
برای افرادی که شیمی درمانی کرده اند : یکی دیگر از خواص سیاه دانه و عصاره به دست آمده از آن کاهش عوارض ناشی از مصرف داروهای شیمیایی و مدرنی است که امروزه برای درمان بیماری های سخت و مزمن همچون سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. دانه های سیاه دانه و روغن گرفته شده از آن به دلیل خواص درمانی ویژه ای که دارد از جمله بهترین داروهای گیاهی و طبیعی برای بیمارانی محسوب می شود که به دلیل شیمی درمانی یا مصرف داروهای شیمیایی دچار نارسایی و اختلال در عملکرد کلیه ها شده اند. با مصرف روغن سیاه دانه می توان مانع از دفع پروتئین از ادرار شد و تا حد زیادی کراتین موجود در خون را کنترل و مهار کرد. از این رو افرادی که در معرض شیمی درمانی قرار دارند، می توانند با مشاوره با درمانگر طب سنتی و مصرف سیاه دانه بخشی از عوارض جانبی شیمی درمانی را بر کلیه های شان کنترل کنند.
درمان تنگی نفس با روغن سیاه دانه: یکی از بیماری های که می تواند سلامتی و حیات ما را به خطر اندازد تنگی نفس است . اگر دچار این بیماری هستید دانه های سیاه دانه را با ماست میل کنید و یا از روغن سیاه دانه اصل برای ماساژ گلو و سینه تان استفاده کنید
افزایش سیستم دفاعی بدن: طوری که همه ما می دانیم کاهش یافتن سیستم ایمنی بدن باعث بروز بیماری های مختلف می گردد که می تواند سلامتی انسان را برای مدت طولانی تهدید نماید . اگر سیاه دانه یا روغن سیاه دانه را استفاده کنید می توانید مانع بروز بیماری ها شوید . این روغن خارق العاده می تواند ایمنی بدن را به میزان قابل تَوجهی بالا ببرد .
انواع غذاها با سیاه دانه
املت یونانی: یکی از روش هایی که به کمک آن می توانید مصرف سیاه دانه را به برنامه غذایی روزانه تان اضافه کنید تهیه املت یونانی با سیاه دانه است. برای تهیه این املت که می توانید در وعده صبحانه آن را میل کنید به ۲ عدد تخم مرغ، یک عدد گوجه فرنگی، کمی پنیر سفید فتا، یک حبه سیر ، ۲ قاشق سیاه دانه و اندکی فلفل نیاز دارید. برای تهیه این املت کافی است به اندازه نصف قاشق غذاخوری روغن زیتون در تابه بریزید و گوجه خرد شده و سیر را در آن تفت دهید. سپس تخم مرغ را به آن اضافه کنید و در آخرین مرحله پخت پنیر رنده شده فتا، فلفل و سیاه دانه را روی تخم مرغ بریزید. به این ترتیب به سادگی می توانید سیاه دانه را به برنامه غذایی روزانه تان اضافه کنید و از خواص درمانی و تسکین دهنده آن بهره ببرید.
پنیر با چاشنی سیاه دانه: یکی دیگر از روش هایی که می توانید به کمک آن سیاه دانه را به سبد غذایی خانواده اضافه کنید استفاده از پودر تخم سیاه دانه با پنیر در وعده صبحانه یا میان وعده عصر است. می توانید با پودر کردن تخم سیاه دانه و پاشیدن آن روی پنیری که تصمیم دارید میل کنید یک پنیر با چاشنی سیاه دانه در منزل تهیه و از آن برای بهره بردن از خواص سیاه دانه استفاده کنید.
نسخه ای برای درمان جوش های چرکی
اگر در گروه جوان هایی قرار دارید که از دست جوش های التهابی و ترشحات چرکی آن رنج می برید، می توانید با استفاده از خمیر سیاه دانه برای درمان این جوش ها که غالبا بعد از بلوغ در نوجوانان به وجود می آید و در برخی موارد تا جوانی افراد ادامه پیدا می کند، اقدام کنید. برای تهیه این خمیر کافی است ۲ قاشق پودر سیاه دانه را با مقداری سرکه ترکیب کرده و آن را روی صورت خود ماسک کنید. این ترکیب کمک می کند جوش های التهابی و چرکی به مرور خشک و برطرف شوند.
دمنوش سیاه دانه
ابتدا به اندازه یک لیوان بزرگ آب را بجوشانید و پس از جوش آمدن آب یک قاشق غذاخوری سیاه دانه را به آن اضافه کرده و به مدت ۲۰ دقیقه بگذارید دم بکشد،در صورت تمایل می توانید از عسل برای شیرین و خوش طعم شدن آن استفاده کنید.
سیاه دانه برای درمان و ترک اعتیاد
تا به حال سیاه دانه توانسته است چندین فرد معتاد را از این معذل نجات دهد ، پس با مصرف روزانه از این ماده می توان کمک شایانی برای ترک افراد مبتلا به مواد مخدر کرد.
خاصیت های فوق العاده سیاه دانه
- سیاه دانه طبیعت گرمی داشته و به دلیل داشتن ماده ای موسوم به تیموکیتون دارای اثر ضد تشنجی است ،تحقیقات نشان داده که این گیاه موجب تاخیر در زمان شروع تشنج و کاهش مدت آن می شود.
- برای کاهش نفخ شکم و دفع گاز های معده موثر است.
- هورمون های زنان را فعال کرده و زمان دوران قاعده گی را تنظیم می کند.
- زیاد کننده ی شیر مادران است.
- استفاده سیاه دانه همراه با سرکه باعث دفع کرم دستگاه گوارشی می شود، در نتیجه ضد کرم می باشد.
- برای تسکین درد رحم و پس از درد زایمان استفاده از مخلوط سیاه دانه آسیاب شده با عسل مفید است.
- غرغره کردن جوشانده سیاه دانه در سرکه باعث تسکین درد دندان و محکم شدن دندان ها می شود.
سیاه دانه برای جوانی و زیبایی پوست
خواص سیاه دانه برای پوست،مو و زیبایی
روغن سیاه دانه را به دلیل خواص آنتی اکسیدانی آن میشناسند که توانایی کاهش التهابات درون بدن و مشکلات پوستی را دارد. این روغن ثابت کرده است که تاثیر خوبی در درمان برخی از مشکلات سلامتی از جمله فشار خون بالا و آسم دارد. این ماده همچنین تاثیر ضد قارچ و ضد باکتری قوی دارد. روغن سیاه دانه همچنین خواص ضد سرطانی دارد و در صورتی که به صورت موضعی روی پوست استفاده شود، ممکن است بتواند با سرطان پوست مبارزه کند. به دلیل خواص شیمیایی گیاهی و آنتیاکسیدان ، این دانههای سیاه میتوانند به صورت طبیعی به درمان سرطان کمک کنند.
- جوش صورت و آکنه: بر اساس تحقیقاتی که درباره سیاه دانه انجام شده، استفاده از لوسیونهایی تولید شده با ترکیب ۱۰ درصد روغن سیاه دانه، مشخصا باعث کاهش بروز آکنه و جوش صورت بعد از ۲ ماه شد. شرکت کنندگان در این تحقیقات تا ۶۷ درصد رضایت خود را از استفاده از روغن سیاه دانه برای درمان جوش صورت اعلام کردند.
- آبرسانی مو: برای بهرهمند شدن از خواص روغن سیاه دانه برای مو میتوان آن را به صورت مستقیم روی موها استفاده کرد تا نرمی و درخشندگی مو افزایش پیدا کند.
- پسوریازیس:استفاده موضعی از روغن سیاه دانه نشان داده است که میتواند باعث کاهش پلاکهای پسوریازیس شود
- نرم کردن پوست: از روغن سیاه دانه برای نرم کردن پوست صورت و بدن هم استفاده میشود و آن را به ترکیبات روغن ها و مرطوب کننده های بدن برای رطوبت و آبرسانی بیشتر، اضافه میکنند. همچنین به دلیل آب رسانی از اگزما و خشکی پوست هم جلوگیری میکند.
- ترمیم زخم: نتایج استفاده از روغن سیاه دانه تاثیر آن در کاهش التهاب و از بین بردن باکتریهای زخم را نشان داده است. در حالی که عصاره سیاه دانه باعث رشد کلاژنهای جدید پوست نمیشود، اما دیگر فاکتورهای رشد را تحریک میکند تا بدن بتواند پوست جدید و سالم بسازد.
- تقویت مژه و ابرو: روغن سیاه دانه فولیکول های موی ابرو را تحریک می کند، در نتیجه باعث افزایش رشد ابرو می شود. برای داشتن ابرو و مژه های ضخیم تر و پرپشت تر قبل از خواب انگشت اشاره خود را به یک قطره روغن سیاه دانه آغشته کرده و بر روی محل مورد نظر ماساژ دهید.
بهترین روش استفاده از روغن سیاه دانه
- روی نان قبل از پخت یا قبل از تست کردن
- روی بیسکوییت یا شیرینی
- در سوپ و انواع خوراکها
- مخلوط کردن با دانه های دیگر و استفاده به عنوان چاشنی سالاد
خواص سیاه دانه برای لاغری و کاهش کلسترول
کلام آخر
از اینکه تا آخر این مقاله با ما همراه بودید از شما متشکریم. امیدوارم مطالب مفیدی را در اختیار شما قرار داده باشیم. اگر در این زمینه تجربه ای دارید با ما به اشتراک بگذارید.
