روانشناسی بالینی کودکان به بررسی نمودن و درمان اختلالات زیر می‌پردازد:
- مشکلات رفتاری و اختلال‌های کودکان ( مشکلات رایج رفتاری)
- اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی (بی‌توجهی، تکانشگری)
- افسردگی و اختلال دو قطبی (کج خلقی، سرخوردگی و رفتار نافرمانی)
- اختلالات اضطرابی (استرس و اختلال در خواب)
- طیف اتیسم ( مشکل در ارتباط و تعامل اجتماعی)
- اختلالات یادگیری (مشکل در خواندن، نوشتن و یا ریاضیات)
- اختلالات خوردن (استفراغ و پرخوری)
- اختلال نافرمانی مقابله‌‌ای ( خشونت نسبت به همسالان، والدین، معلمان)
- لجبازی (دعوا و مشاجره)
در دنیای امروزه که همهٔ ما با چالش‌ها و مشکلات گوناگونی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، تربیت صحیح کودکان و فهم و آگاهی از نحوهٔ رشد آنان اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد. به‌ویژه برای آن دسته از والدینی که همواره نگران آینده فرزندان خود هستند و کودک شناسی برای آن‌ها اهمیت دارد. اگر شما بتوانید اطلاعات و آگاهی خود را دررابطه‌با روانشناسی کودک افزایش دهید؛ مطمئناً در آینده فرزندانی قدرتمند، با اعتمادبه‌نفس، موفق و سخت‌کوش پرورش خواهید داد.
ازاین‌رو در ادامهٔ این مطلب ما قصد داریم به موضوع روانشناسی کودک چیست بپردازیم و موضوعاتی همچون تأثیرات روانشناسی کودکان و نوجوانان در رشد و تربیت آن‌ها را بررسی کنیم. اگر شما نیز به‌سلامت روحی و آیندهٔ فرزندان خود اهمیت می‌دهید، مطمئناً مطالعهٔ این مطلب مفید خواهد بود.
روانشناسی کودکان چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع تربیت کودکان و نحوهٔ رشد ذهنی آن‌ها در وهلهٔ اول باید به این سؤال پاسخ دهیم که روانشناسی کودک چیست؟ با درک این موضوع والدین به‌راحتی می‌توانند به باقی مسائل دررابطه‌با رشد شناختی، عاطفی و … رسیدگی کنند. روانشناسی کودک به علمی اشاره دارد که بیشتر اهداف خود را بر روی مطالعه نمودن رشد ناخودآگاه و آگاهانه دوران کودکی قرار داده است. در واقع روانشناسان این موضوع را بررسی می‌کنند که کودک چگونه با والدین خود و همچنین جهان پیرامون به تعامل می‌پردازد، دنیا را احساس می‌کند و دررابطه‌با موضوعات مختلف به استدلال می‌پردازد.
پس از آن روانشناس به‌خوبی می‌تواند مشکلات عاطفی و یا رفتاری کودکان را تشخیص دهد. بسیاری از افراد دررابطه‌با مشکلات متعدد فرزندان خود به بهترین دکتر روانشناس در تهران مراجعه می‌کنند. در نظر داشته باشید که روانشناسی جنبه‌های گوناگونی از رشد کودک شما را از جمله رشد اخلاقی، عاطفی، جسمی، اجتماعی و … را مورد بررسی قرار می‌دهد. کودک برای رشد و تربیت صحیح مطمئناً به خانواده، مشاوران و روانشناسان و همچنین پزشکان اطفال نیاز خواهد داشت. این محیط حمایتی و پرورشی زمینه‌ای را فراهم می‌آورد تا آن‌ها بتوانند به نهایت رشد و یادگیری خود بپردازند.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های روانشناس در حوزهٔ تربیت فرزندان این است که به بررسی ریشهٔ اصلی مشکلات می‌پردازد که به دلیل عوامل متعددی از جمله محیطی، فرهنگی، ژنتیکی و … ایجاد می‌شوند. در کل روانشناسان قدرت این را دارند که در همان مراحل اولیه رشد ناهنجاری‌های گوناگونی از جمله اضطراب، بیش‌فعالی و سایر مسائل یادگیری را در کودکان تشخیص دهند. پس از تشخیص این ناهنجاری‌ها به بهبود و درمان و ریشه‌یابی رفتارهای غیرعادی خواهند پرداخت.
Merriam Webster defines child psychology as: “the study of the psychological characteristics of infants and children and the application of general psychological principles to infancy and childhood.”
مریام وبستر روانشناسی کودک را این‌گونه تعریف می‌کند: «مطالعه ویژگی‌های روان‌شناختی نوزادان و کودکان و به‌کارگیری اصول روان‌شناختی عمومی در دوران نوزادی و کودکی»
منبع از وب‌سایت: https://www.aventis.edu.sg/
اهمیت روانشناسی کودک در دوران رشد و توسعه
دوران کودکی و نوجوانی یکی از مهم‌ترین دورانی است که روانشناسی کودکان به این موضوع پرداخته و تأثیر والدین در رشد و توسعهٔ کودکان را مورد بررسی قرار داده است. در حقیقت دانشمندان این عقیده دا دارند که مهم‌ترین بخش زندگی هر فردی دوران کودکی و نوجوانی وی بوده که اگر این دوران را به سالم‌ترین شکل ممکن پشت سر بگذراند، در آینده می‌تواند به یک انسان کاملاً فرهیخته تبدیل شود. ازاین‌رو در پاسخ به این سؤال که روانشناسی کودک چیست باید بگوییم روانشناسان دراین‌خصوص ویژگی‌های شخصیتی کودکی و نوجوانی افراد را مورد بررسی قرار داده و هر گونه مشکل را ریشه‌یابی می‌کنند.
به همین خاطر بسیاری از مربیان در حوزهٔ تربیت فرزند این پیشنهاد را دارند که حتماً در صورت مشاهدهٔ کوچک‌ترین خللی در رشد کودک خود به بهترین دکتر بیش فعالی در تهران مراجعه نمایید. حال اهمیت روانشناسی کودکان در حوزهٔ رشد ازآن‌جهت است که به والدین اطلاعاتی را ارائه می‌کند که با بهره‌مندی از آن‌ها می‌توانند از مشکلات پیشرو جلوگیری نمایند. والدین با کمک مربیان و روانشناسان به‌خوبی می‌توانند مشکلات حاد و مزمن را تشخیص داده و در جهت رفع آن‌ها چاره‌ای بیندیشند؛ ازاین‌رو این موضوع را فراموش نکنید که شرکت در دوره‌های آموزشی روانشناسی رشد اهمیت به سزایی در آیندهٔ فرزندان شما خواهد داشت.
نقش روانشناسی کودک در مراحل مختلف رشد و تربیت
اهمیت روانشناسی کودک در تربیت آن‌ها به‌قدری جدی تلقی می‌گردد که می‌تواند بسیاری از ناهنجاری و مشکلات رفتاری آنان را به‌سرعت شناسایی کند. در حقیقت روانشناسان سعی می‌کنند که در دوران رشد و توسعهٔ فرزندان شما، میزان رشد روحی و روانی آن‌ها را بررسی کنند؛ ازاین‌رو بهترین روانشناس کودک در تهران تأثیر بسیار بالقوه‌ای در هر مراحل مختلف رشد و تربیت خواهد داشت که در ادامه این مراحل را با یکدیگر مطالعه می‌کنیم:
1_ رشد فیزیکی: اولین مرحلهٔ رشد کودک مربوط به رشد فیزیکی آن‌ها است که کودک شما می‌آموزد که چگونه چهار دست‌وپا راه برود. قدم بزند و در نهایت شروع به دویدن نماید. روانشناس دراین‌خصوص در حوزهٔ رشد فیزیکی کودکان تمرکز خود را می‌گذارد و به بررسی نمودن اختلالات رشدی آن‌ها می‌پردازد.
2_ رشد شناختی: دومین مرحله از رشد و تربیت کودکان می‌توانیم به رشد شناختی آن‌ها اشاره کنیم. منظور از این پروسه یادگیری‌های ذهنی و فکری کودک شما است. روانشناس به بررسی اموری همچون حل‌کردن مسائل کودکان، حافظه، یادگیری زبان آن‌ها و درک و فهم کودکان از جهان اطراف می‌پردازد. در نظر داشته باشید که تمامی این فاکتورها نشات گرفته از ژنتیک و محیط کودک است.
3_ رشد عاطفی و اجتماعی کودک: روانشناس در حوزه رشد عاطفی به کودکان شما کمک می‌کند تا به بیان کامل احساسات خود بپردازند و موضوعات را به شیوه‌ای کاملاً صحیح‌وسالم درک کنند. رشد عاطفی می‌تواند به دنبال خودآگاهی؛ رشد اجتماعی را نیز به همراه داشته باشد. کودکان در زمان بروز احساسات به‌راحتی می‌توانند در جامعه با دیگران نیز به تعامل بپردازند. مهارت‌های اجتماعی، ارزش‌ها و آگاهی‌های خود را در زمان برقراری ارتباط با اطرافیان، والدین و … تقویت کنند.
مسئولیت‌ها و تخصص‌های روانشناس کودک
به‌طورکلی آن دسته از روانشناسی که مسئولیت بهبود رفتار و احساسات کودکان را بر عهده می‌گیرد، دارای وظایف و مسئولیت‌های بسیار سختی است. این متخصصان اغلب باید به کنترل و درمان بسیاری از مشکلات عاطفی، خشم، نگرانی و … کودکان و نوجوانان بپردازند. مشکلات مختلفی در خانواده، مدرسه و پیرامون اطراف گریبان‌گیر کودکان می‌گردد که موجب اختلالات در اشتها، اضطراب، بیش‌فعالی و افسردگی فرزندان ما می‌شوند. تمامی این مشکلات سلامت روان و شخصیتی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. وظیفهٔ روانشناس در این راستا بررسی نمودن طیف وسیعی از این مشکلات با بهره‌مندی از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف است:
تکنیک‌های مؤثر روانشناس کودک:
- در وهلهٔ اول به ارزیابی‌های روان‌شناختی پرداخته و مشکلات فکری، شناختی و روانی کودکان را معاینه کند.
- گفتاردرمانی و یا روان‌درمانی یکی از سودمندترین تکنیک‌ها در جهت مدیریت رفتار کودکان است.
- ارائهٔ یک برنامهٔ بسیار مؤثر در جهت پیشگیری از اعتیاد در آینده برای فرزندان شما در حوزه وظایف و مسئولیت‌های روانشناسان قرار می‌گیرد.
- صحبت‌کردن با مادر و پدر در حوزهٔ مسائل مختلف روانی و عاطفی و اجتماعی کودکان که بر عهدهٔ متخصصان و کارشناسان روانشناس است.
روش درمانی روانشناس کودک:
حال باید بگوییم که یکی از مهم‌ترین تخصص روانشناسان کودک در جهت درمان‌کردن مشکلات کودکان است. دراین‌خصوص پزشک متخصص از روش‌های زیر برای درمان بهره می‌برد:
- گروه‌درمانی
- موسیقی‌درمانی
- درمان تعامل والدین با کودکان
- بازی‌درمانی کودک و نوجوانان
- رفتاردرمانی
وظایف روانشناس کودک در بهبود رفتار و احساسات کودکان
به‌طورکلی اهمیت روانشناسی کودکان در حوزهٔ بهبود رفتار و احساسات آن‌ها بیشتر احساس می‌شود. کودکان معمولاً در سنین بلوغ و رشد خود را عواطف و احساسات متعددی را تجربه می‌کنند. از جمله این مشکلات احساسی، اجتماعی و تربیتی می‌توانیم به خشم، افسردگی، اضطراب و دیگر مسائل اشاره کنیم. تمامی این موضوعات باعث تغییر در رفتار مداوم کودکان، تغییر در الگوی خواب‌وخوراک، افزایش اضطراب، هراس، تغییر در ارتباط با همسالان، ایجاد تغییرات ناگهانی در عاطفه و مزاج و همچنین افت وضعیت تحصیلی می‌گردد.
در این راستا وظیفهٔ مشاوران و روانشناسان شناخت و تشخیص دقیق مشکلات رفتاری کودکان و درک عمیق آن‌ها برای حل مسائل است. این روانشناسان سعی می‌کنند با اجرای برنامه‌های درمانی به توسعهٔ مهارت‌های ارتباطی پرداخته و با ارائهٔ مشاورهٔ فردی و گروهی، کودکان را در حوزهٔ امور اجتماعی و تحصیلی راهنمایی نمایند.
راهنمای مناسب برای والدین و مراقبان در ارتباط با انتخاب روانشناس کودک
به‌عنوان یک مادر و یا پدر همواره همهٔ ما دوست داریم که فرزندانمان بهترین انتخاب‌ها را داشته باشند. بهترین تحصیلات، بهترین شغل، بهترین معلم و همچنین آینده‌ای روشن که می‌تواند در اثر تربیت صحیح به دست آید. کودکان موجودات بسیار حساسی هستند که نحوهٔ تربیت و سلامت روان آن‌ها اهمیت دارد؛ ازاین‌رو در این راهنمای انتخاب روانشناس کودک شما می‌توانید به سراغ بهترین مربیان و روانشناسان بروید:
- روانشناس کودکی که انتخاب کرده‌اید، حتماً باید در حوزهٔ ارائهٔ خدمات روان‌درمانی تخصص دیده و جزو مربیان آموزش‌دیده باشد. این متخصصان همواره باید به‌عنوان بهترین درمانگران شناخته شوند.
- توانایی ارتباط مؤثر و سودمند با کودکان یکی دیگر از مهم‌ترین ملاک‌های انتخاب روانشناس است. در واقع شما در وهلهٔ اول باید ببینید که آیا کودک شما از روانشناس خوشش می‌آید یا خیر.
- توانایی ارتباط برقرارکردن با والدین کودک نیز یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های روانشناسی کودک محسوب می‌شود. به‌طورکلی در پاسخ به این سؤال که روانشناسی کودک چیست ؟ باید بگوییم که این روانشناسان به آموزش مهارت و ارتباط صحیح والدین و فرزندان کمک زیادی می‌کنند؛ ازاین‌رو باید بتوانند با والدین ارتباط درستی داشته باشند.
ضرورت مراجعه به روانشناس کودک که باید بدانید:
| ✅تشخیص دقیق مشکلات | ارزیابی مشکلات روانی و رفتاری |
| ⭐افزایش اعتماد به نفس | میسر شدن تلاش کودکان در جهت رسیدن به اهدافشان |
| ❤️کمک در حوزه تحصیلات | افزایش مهارت های یادگیری و مطالعه |
| ⚡️بهبود روابط خانواده | ارتباط موثر کودکان با خانواده |
چگونه مشاوره کودکان پیش‌دبستانی می‌تواند به رشد آن‌ها کمک کند؟
کارشناسان و مربیان این عقیده را دارند که در دوران پیش‌دبستانی کودکان در نهایت اوج رشد عاطفی و اجتماعی خود هستند؛ ازاین‌رو در این سنین همواره باید به رشد آن‌ها توجه ویژه‌ای داشت. در ادامه کمک مشاور کودکان پیش‌دبستانی را با هم برمی‌شماریم:
- روانشناسان و همچنین والدین همواره می‌توانند به آموزش مدیریت احساسات کودکان از جمله غم، خشم، ترس و … بپردازند.
- مربیان برجسته در این دوران باید بتوانند که احساس آرامش و امنیت را در وجود کودکان پرورش دهند. در واقع ایجاد محیطی امن و حمایتی از مهم‌ترین وظایف والدین و روانشناس محسوب می‌شود.
- در نظر داشته باشید که کودکان همواره از بزرگان الگوبرداری می‌نمایند. ازاین‌رویک مشاور باید بتواند بهترین الگو برای کودک باشد.
تأثیر روانشناسی کودک و نوجوان در رشد و تربیت آن‌ها
روانشناسی کودک چیست ؟ چرا بسیاری از کارشناسان و مربیان بر تأثیر روانشناسی کودک در تربیت آن‌ها توجه ویژه‌ای نموده‌اند. به طور کل باید بگوییم که تربیت و شکل‌گیری مؤثر هویت هر انسانی در دوران کودکی آن‌ها است؛ ازاین‌رو روانشناسی در حوزهٔ تربیت کودکان ابعاد مختلف شخصیتی آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است. روانشناس به این موضوع اشاره دارد که مسئول ترین ارگانی که در تربیت کودک همواره باید نقش مؤثر و سودمندی داشته باشد، والدین هستند.
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین موضوعاتی که در حوزهٔ روانشناسی کودک و نوجوان و در رشد و تربیت آن‌ها لحاظ شده است، عشق و محبت است. روانشناسی در حقیقت به والدین این موضوع را یادآور می‌شود که در برخورد با کودکان خود خیلی احساساتی برخورد نکنند و مواجه با چالش‌های مختلف سنجیده‌تر عمل نمایند. حال در ادامه تأثیرات روانشناسی را در تربیت کودکان بررسی می‌کنیم.
نقش والدین در رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان
اولین ارگانی که کودک در آن پرورش پیدا می‌کند و توسعه می‌یابد خانواده است؛ ازاین‌رو والدین در روند شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان نقشه بسیار بالقوه‌ای را ایفا می‌کنند. در همهٔ خانواده‌ها رفتارهای زیادی وجود دارد که تمامی این موارد بر نحوهٔ تفکر و رفتار کودک می‌تواند تأثیرات بالقوه‌ای داشته باشد. زمانی که پدر و مادر به ایجاد اعتماد، امنیت، فراهم نمودن یک محیط شاد و آموزنده و همچنین ارتباط صمیمی بپردازند، مطمئناً بعد روانی و رفتاری کودکان در جهت مطلوبی تقویت خواهد شد؛ اما اگر یک خانواده رفتارهایی همچون بی‌توجهی، انتقادهای بی‌رویه و ارتباط نامطلوب را در پیش بگیرد، اختلالات رفتاری، اضطرابی و شناختی در کودکان نیز بیشتر خواهد شد.
تأثیر روانشناسی کودک بر رشد شخصیت و اجتماعی شدن کودکان
معمولاً برخی از کودکان با چالش‌های مختلفی در در زندگب روبرو هستند که نمی‌توانند با دیگران به‌راحتی به برقراری ارتباط بپردازند. از جمله نشانه‌های یک کودک گوشه‌گیر و افسرده می‌توان اضطراب اجتماعی، مشکلات رفتاری و سوء رفتاری آن‌ها اشاره کرد. حال روانشناس در جهت اینکه بتواند به رشد شخصیت و اجتماع شدن کودکان کمک نماید، از تکنیک‌های ویژه از جمله گروه‌درمانی استفاده می‌کند.
گروه‌درمانی در جهت ارتقادادن مهارت‌های اجتماعی تأثیر به سزایی خواهد داشت. در واقع این تکنیک به بهبود ارتباط اجتماعی پرداخته و موجب می‌شود که کودکان یک پیوند اجتماعی و عاطفی با همسالان خود برقرار نمایند. کودکان زمانی که در گروه‌درمانی شرکت می‌کنند، به‌راحتی می‌توانند به تقویت مهارت‌های اجتماعی خود بپردازند. از جمله مهارت‌ها می‌توانیم به تعامل، همکاری و حل مسئله اشاره کنیم.
بررسی مشکلات رفتاری کودکان و نقش روانشناسی در مدیریت آن‌ها
مشکلات رفتاری در کودکان که اغلب نافرمانی و خشونت را شامل می‌شود. این مبحث یکی از ناراحتی‌های اصلی والدین است که موجب می‌گردد، سریعاً به دنبال بهترین روانشناس کودک باشند. زمانی که این پرسش ایجاد می‌شود که روانشناسی کودک چیست ما می‌توانیم به بررسی تشخیص و درمان اختلالات روانی کودکان و برطرف نمودن رفتارهای نامناسب آن‌ها اشاره کنم. انواع این اختلالات هیجانی و رفتاری عبارت‌اند از:
- اختلال بیش‌فعالی: پیش فعالی معمولاً در نتیجهٔ اعمال مشکل در کنترل توجه، تمرکز و همچنین کنترل عصبانیت اشاره دارد.
- اختلال اوتیسم: از دیگر مشکلات رفتاری در کودکان می‌توانیم به اختلالات اوتیسم اشاره کنیم که موجب مشکلات آن‌ها در زمان تعامل اجتماعی، ارتباط با دیگران، مشکل در تفسیر عواطف و … می‌گردد.
- اختلال اضطراب: معمولاً بسیاری از کودکان دچار عواطف و احساسات همچون استرس و اضطراب هستند که آن‌ها را از اهداف خود دور می‌کنند.
نقش روانشناس کودک در برطرف‌کردن مشکلات رفتاری:
- به‌طورکلی بهترین روانشناسان در جهت رویکردهای مبتنی بر رفتار سعی می‌کنند که به تنظیم نمودن رفتارهای نامناسب و آموزش مهارت‌های مدیریت خشم کودکان بپردازند.
- در جهت رویکرد مبتنی بر شناخت یک روانشناس مجرب در وهلهٔ اول سعی می‌کند که الگوهای فکری را در کودکان تغییر دهد و به مدیریت و مشکلات رفتاری آن‌ها بپردازد.
- رویکردهای مبتنی بر خانواده نیز در جهت تقویت ارتباطات خانوادگی تمرکز خود را قرار داده است.
سخن پایانی
روانشناسی کودک چیست؟ این سؤالی است که در این مقاله به آن پرداخته شد. در نهایت باید بگوییم روانشناسی کودک یکی از اصلی‌ترین شاخه‌های روانشناسی است که به مطالعهٔ تکامل انسان‌ها از بدو تولد تا نوجوانی می‌پردازد. این حرفه تمامی جنبه‌های مختلف رشدی فرزند شما را از جمله عاطفی، اجتماعی، جسمی و شناختی بررسی می‌کند و به حفظ رشد و سلامت آن‌ها در بزرگسالی کمک می‌نماید.
از شما ممنونم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بوده‌اید. ما همواره سعی کردیم تا در حوزهٔ روانشناسی کودکان اطلاعات مفید و ارزنده‌ای را در اختیار شما قرار دهیم و اگر سؤالی در این باره ذهن شما را به خود مشغول کرد، در قسمت دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.
